Phần I. Đọc – hiểu (5.0 điểm)
Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu:
Sông Bạch Đằng là con sông nổi tiếng nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc Việt. Sông có “tên hiệu” là sông Vân Cừ và tên “dân dã” là sông Rừng. Người Quảng Yên trước đây từng lưu truyền câu “Con ơi, nhớ lấy lời cha / Gió nồm, nước rặc chớ qua
sông Rừng” để nói lên sự hiểm yếu của con sông này.
Cha ông ta xưa kia hiểu rất rõ “thủy chế” của sông Bạch Đằng dưới tác động của thủy triều, nên đã vận dụng vào những trận chiến bảo vệ Tổ quốc, đánh đuổi kẻ thù ở nơi cửa ngõ này. Sông đã ba lần lập chiến công, là mồ chôn quân giặc từ phương Bắc tới.
1. Trận Bạch Đằng năm 938
Năm 938, vua Nam Hán là Lưu Nghiễm phong cho con là Lưu Hoằng Tháo thống lĩnh hai vạn quân, tiến vào cửa sông Bạch Đằng, đánh chiếm nước ta.Ngô Quyền cho quân sĩ đóng cọc bịt sắt nhọn xuống lòng sông Bạch Đằng. Khi thủy triều lên, bãi cọc không bị lộ. Quân Nam Hán tiến vào. Ngô Quyền ra lệnh cho quân rút lên thượng lưu. Đợi đến khi thủy triều xuống, quân ta đổ ra đánh. Nhiều thuyền chiến lớn của quân Nam Hán bị mắc cạn và bị cọc đâm thủng. Lúc ấy Ngô Quyền mới tung quân ra tấn công dữ dội. Quân Nam Hán thua chạy, Lưu Hoằng Tháo bỏ mạng cùng với quá nửa quân sĩ.
2. Trận Bạch Đằng năm 981
Cuối năm 979, Đinh Tiên Hoàng và con là Đinh Liễn bị ám hại. Nhân khi Đại Cồ Việt có nội loạn, mùa thu năm 980, nhà Tống đem quân chia làm hai đạo tiến vào theo đường bộ và đường thủy. Cánh quân thủy do Hầu Nhân Bảo chỉ huy tiến vào cửa sông Bạch Đằng. Ngày 28-4-981, trận quyết chiến diễn ra trên sông. Lê Hoàn cho một cánh quân ra khiêu chiến với Hầu Nhân Bảo, giả thua nhử quân địch đuổi theo. Khi đoàn chiến thuyền của Hầu Nhân Bảo lọt vào trận địa mai phục, Lê Hoàn tung quân từ khắp các ngả tấn công quân Tống. Hầu Nhân Bảo bị giết chết trong cuộc hỗn chiến. Đám tàn quân hoảng sợ vội tháo lui ra biển. Nghe tin thất trận, các đạo quân Tống hoảng sợ rút lui, bị quân Đại Cồ Việt truy kích tiêu diệt quá nửa.
(Nguyễn Như Mai, Nguyễn Huy Thắng, Nguyễn Quốc Tín, Dạt dào sông nước, NXB Kim Đồng, 2015)
Câu 1. Xác định đặc điểm về hình thức của đoạn văn bản thuyết minh trên.
Gợi ý: Tập trung phân tích cách tổ chức câu chữ, bố cục và việc sử dụng các phương tiện ngôn ngữ nhằm trình bày thông tin.
Câu 2. Chỉ ra các phương tiện phi ngôn ngữ dùng để biểu đạt thông tin trong văn bản trên.
Gợi ý: Lưu ý xem văn bản có sử dụng ký hiệu, biểu đồ, hình ảnh minh họa hoặc cách trình bày đoạn.
Câu 3. Xác định thông tin cơ bản của văn bản và nhận xét về mối quan hệ giữa đặc điểm với mục đích của văn bản.
Gợi ý: Thông tin cơ bản trả lời câu hỏi “Văn bản nói về điều gì?”, còn nhận xét tập trung vào mối liên kết giữa cách viết và ý nghĩa thông tin.
Câu 4. Các thông tin trong văn bản được sắp xếp theo trật tự nào? Cách sắp xếp thông tin đó tạo ra hiệu quả như thế nào?
Gợi ý: Phân tích cách tổ chức thông tin từ đầu đến cuối văn bản.
Câu 5. Nêu thông điệp ngắn gọn dựa vào nội dung chính của văn bản. Trình bày suy nghĩ của em trong một đoạn văn khoảng 4 – 6 dòng.
Gợi ý: Tập trung vào giá trị lịch sử và tinh thần bảo vệ tổ quốc qua nội dung văn bản.
5 Câu hỏi tự học ở nhà
Câu hỏi 1: Trận Bạch Đằng năm 938 đã sử dụng bãi cọc trên sông như thế nào để đánh bại quân Nam Hán?
Câu hỏi 2: Vì sao sông Bạch Đằng được coi là một vị trí chiến lược quan trọng trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc?
Câu hỏi 3: Trận chiến Bạch Đằng năm 981 có điểm nào tương đồng và khác biệt so với trận chiến năm 938?
Câu hỏi 4: Tinh thần yêu nước và trí tuệ của cha ông trong các trận chiến tại sông Bạch Đằng thể hiện qua những điểm nào?
Câu hỏi 5: Những bài học rút ra từ chiến thắng tại sông Bạch Đằng có thể áp dụng vào cuộc sống hiện đại như thế nào?
Sau khi hoàn thành bài tập, hãy gửi vào gmail: dochieunguvanvn@gmail.com để đội ngũ giáo viên chấm, chữa bài cho bạn.
Tải trọn bộ đề thi đọc hiểu ngay tại đây!
