I. Đọc – hiểu (4,0 điểm)
Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu:
(Tóm tắt đoạn đầu: Gia đình cậu mợ của Dung đậu phỏng vấn và đi định cư nước ngoài. Mẹ Dung quyết định cho Dung sang ở với ông Ngoại để tiện bề trông nom ông. Dung dù không muốn nhưng vẫn nghe lời mẹ.)
Sang bên ấy được hai hôm, Dung chạy về mẹ, than thở lướt sướt: “Ở với ông ngoại buồn muốn chết, đi học về, mở karaoke lại sợ ồn, nói chưa được mấy câu thì hết chuyện. Chẳng lẽ con lại nói chuyện tình yêu với ông ngoại à? Bọn bạn không dám lại nhà chơi. Ông khó lắm. Con mở nhạc cũng ngại, con nấu cơm khét ông mắng cả buổi. Suốt ngày ông cứ lo tỉa tót cho mấy chậu kiểng , mấy con cá vàng. Con hỏi: “Ngoại chăm sóc hoài không chán sao?”, ngoại nói “Cây cũng có linh hồn. Con không tin, ghé tai vào nghe thử, có cây nào than buồn, có cây nào thèm nghe Michael Jackson đâu”.
Mẹ cười:
– Con vì ông một chút, ông cũng vì con thôi, thử xem.
(…)
Thế nghĩa là có hai thế giới ở trong ngôi nhà. Thế giới của ông là mấy ông bạn già, là mấy chồng nhựt báo , là cái radio đâu hồi còn đánh nhau, là trầm tư suy ngẫm, là mảnh sân hoa trái. Thế giới của Dung là tiếng nhạc gào thét xập xình, là sắc màu xanh đỏ, là quả đất như nằm gọn trong bàn tay. Sáng nó dậy thật sớm để nấu cơm, sau đó đi học, chiều lại học, buổi tối nó vù xe đến bạn chơi hoặc về nhà nghe mấy đứa em cãi nhau ỏm tỏi. Hai thế giới vừa giành giựt vừa hoà tan nhau.
(…)
Hôm bữa Dung nói với ông:
– Sao ông Chín bên nhà rủ ngoại đi tham gia câu lạc bộ gì đó, ngoại không đi?
Ông nhìn Dung thật lâu: “Ngoại sợ con ở nhà một mình buồn”. Dung chột dạ, có bao giờ đi chơi mà mình nghĩ tới ông không.
(…)
Có những sự thay đổi Dung không thể ngờ được. Bây giờ mỗi đêm Dung trở mình nghe ông ngoại ho khúc khắc. Nghe cây mai nhỏ nứt mình, nảy chồi. Dung nghiện hương trầm tối tối ông thắp lên bàn thờ bà ngoại. Lắm khi lũ em Dung sang, chúng nó phá phách quậy tung cả lên, Dung mắng, chúng nó trề môi “Chị hai khó như một bà già”, Dung giật mình. Có lẽ Dung đã quen với cái tĩnh lặng trong sân mà mỗi chiều Dung giúp ông tưới cây, cái khoảng không xanh lạc lõng trong khói bụi, đâu đó, trên tàng me già, dăm chú chim hót líu lo. Dung quen dáng ông ngoại với mái tóc bạc, với đôi mắt hõm, cái cằm vuông, mỗi tháng một lần cọc cạch lên phường nhận lương hưu. Có một điều Dung ngày càng nhận ra: tiếng ho của ông ngày càng khô và rời rạc như lời kêu cứu. (…)
Ngày 18 tháng 12, Dung mở tờ lịch mới, hôm nay là sinh nhật của nó. Hôm qua, mẹ cho Dung một món tiền kha khá, bọn bạn reo lên inh ỏi: “Party nghe Dung, làm xôm tụ, tụi này kéo lại”. Dung nói với ông, ông gật đầu:
– Ừ thì sinh nhật mà, con có mua bánh kem chưa? Ông biết làm đấy.
Dung tròn mắt:
– Thật ư?
Ông khẽ cốc đầu nó.
– Đừng có khinh ngoại.
Nói rồi hai ông cháu lăn vào khuấy bột, trộn sữa. Tay ông nhẹ nhàng, nắn nót mười tám nụ hồng trên mặt bánh, Dung thòm thèm mãi. Buổi sinh nhật thật rôm rả, bọn Dung khiêu vũ với nhau ông ngoại cũng nhảy, ông mặc chiếc áo màu xanh thắt nơ hoa rất đẹp. Lúc ông nắm tay nó, nhạc dạo bài Tango “Xa vắng”. Dung ngạc nhiên và buồn cười đến nỗi giẫm lên cả chân ông. Bọn bạn reo ầm lên, chúng khen bánh kem ngon, khen ông nhảy giỏi, Dung hãnh diện lắm….
(Nguyễn Ngọc Tư , Ông ngoại, NXB Trẻ, 2001)
Câu 1 (0,5 điểm). Xác định nhân vật chính trong đoạn trích.
Gợi ý: Tìm các nhân vật xuất hiện thường xuyên và đóng vai trò trung tâm trong mạch truyện.
Câu 2 (0,5 điểm). Nêu tác dụng của việc tác giả lựa chọn ngôi kể thứ ba.
Gợi ý: Hãy xem cách ngôi kể giúp mở rộng góc nhìn, thể hiện câu chuyện đa chiều.
Câu 3 (1,0 điểm). Chỉ ra những thay đổi của Dung từ khi bắt đầu sống với ông ngoại. Nhận xét về sự thay đổi đó.
Gợi ý: Tìm các chi tiết miêu tả sự chuyển biến của Dung từ lúc đầu đến cuối đoạn trích.
Câu 4 (1,0 điểm). Phân tích tác dụng của biện pháp liệt kê trong đoạn
Gợi ý: Tập trung vào cách liệt kê làm nổi bật sự đối lập giữa hai thế giới.
Câu 5 (1,0 điểm). Ngoại nói với Dung: “Cây cối cũng có linh hồn.” Hãy trình bày quan điểm của em về câu nói này và lý giải vì sao em lại có quan điểm như vậy.
Gợi ý: Lựa chọn đồng tình hoặc không đồng tình, giải thích rõ lý do.
5 Câu hỏi tự học ở nhà
Câu hỏi 1: Viết một đoạn văn (8-10 câu) trình bày suy nghĩ của em về tình cảm gia đình qua văn bản trên.
Câu hỏi 2: Kể lại một kỷ niệm đáng nhớ giữa em và ông bà của mình.
Câu hỏi 3: Sưu tầm một đoạn văn miêu tả sự khác biệt giữa hai thế hệ trong gia đình và nêu cảm nghĩ của em.
Câu hỏi 4: Hãy liệt kê 5 việc nhỏ bé em có thể làm để thể hiện tình cảm với người thân trong gia đình.
Câu hỏi 5: Nêu bài học rút ra từ câu chuyện về ông ngoại và cách áp dụng bài học này vào cuộc sống.
Sau khi hoàn thành bài tập, hãy gửi vào gmail: dochieunguvanvn@gmail.com để đội ngũ giáo viên chấm, chữa bài cho bạn.
Đây là phần Đọc hiểu truyện Ông Ngoại của Nguyễn Ngọc Tư được trích từ ngân hàng đề thi tuyển sinh vào lớp 10 môn Ngữ Văn năm học 2025 – 2026.
Tải trọn bộ đề thi đọc hiểu ngay tại đây![/su_note]
