Phần I. Đọc – hiểu (6.0 điểm)
Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu:
(Lược một đoạn: Đào Cảnh Long, hiệu là Vân Hiên cư sĩ, là một học trò nghèo sống vào cuối đời Lê Chiêu Thống, đức độ rộng rãi, tính tình chất phác, trọng danh nghĩa, chuộng khí khái. Năm Bính Thìn, vì nhà thiếu ăn, chàng phải đi dạy học thuê cho một nhà giàu).
Ở chỗ dạy học, anh có nuôi một con chó già, sớm hôm chơi đùa với nó. Anh đi đâu, nó cũng đi theo. Anh ngồi đâu, nó cũng đứng chầu bên cạnh. Anh đặt tên nó là Hàn Lư. Anh thường đùa với nó:
- Mày được ta chăm nuôi, mày có chịu dốc sức liều chết vì ta không? Con vật gật đầu, nghoe nguẩy đuôi như tỏ ý nhận lời.
Mấy tháng sau, anh có việc phải trở về quê hương. Con chó phải ở lại. Nó quanh quẩn ra vào ở cửa phòng học. Ban ngày xua đuổi gà lợn, ban đêm phòng giữ kẻ gian. Nhiều khi bọn trẻ lãng quên, không cho ăn, tiếng sủa của con chó không còn được sang sảng nữa.
Bấy giờ, trong làng có một phú ông họ Trương thấy vậy, thương hại, đem cơm đến cho ăn. Vừa bước vào cửa phòng học, liền bị con chó cắn phải. Ông trách mắng:
- Hàn Lư! Hàn Lư! Vì thương mày đói lâu nay, nên ta đến đưa cơm cho mày ăn. Ta đâu phải là kẻ bất nhân! Mày tuy là giống vật, nhưng cũng biết suy nghĩ chút ít. Sao mày lại lấy oán trả ân?
Ông chưa dứt lời, con vật chồm lên, nhe răng, giơ vuốt, nói bằng tiếng người:
- Ngày chủ tôi đi có căn dặn tôi phải bảo vệ phòng học, trông nom bọn trẻ. Ngăn chặn kẻ ác, cấm đoán kẻ gian là trách nhiệm của tôi. Ông tới đột ngột, lại không có chủ tôi đón tiếp, thì bị cắn một miếng là đúng lẽ thôi! Thế mà còn trách mắng nặng lời gì nữa!
Thấy con chó biết nói tiếng người, lại nói đúng lẽ, phú ông thầm nghĩ trong bụng nó là con vật kì lạ, ý muốn dụ dỗ, bèn nói:
- Ông chủ của mày bản chất là thầy đồ nghèo. Mình hắn chẳng đủ miếng ăn, lấy đâu ra dành cho mày nữa. Bây giờ chi bằng mày bỏ chỗ tối, tới chỗ sáng, bỏ nhà nghèo, tới nhà giàu, tìm nơi no đủ, sung sướng suốt đời, có phải hơn không? Tội gì mà phải chịu khổ mãi? Con chó nói:
- Ôi! Ông cũng là người, sao nỡ mở miệng buông lời như thế. Kẻ sĩ trung nghĩa, không vì cùng hay thông mà thay đổi ý chí, cho nên đến mùa rét mới biết rõ bách tùng tươi tốt hơn các cây khác, gặp gió mạnh mới hay cây đứng được vững chắc. Giống súc vật tuy khác với loài người, song vẫn có tính trời phú, biết giữ vững khí tiết đối với chủ của mình. Huống hồ ông chủ của tôi lại là một người luôn biết giữ lòng chân chính, sống nghề quang minh, trung để thờ vua, tín để kết bạn, hiếu với cha mẹ, hòa thuận họ hàng, trời sắp giao cho trách nhiệm quan trọng, cho nên bắt phải cùng khổ thiếu thốn, để trau dồi cho được thành công tốt đẹp đó thôi! Ông nói năng lung tung chẳng đúng gì, nên tôi tha thứ cho. Nếu không miệng này sẽ cắn cho một miếng nữa, chẳng ngần ngại gì! Hãy mau mau lui về, chớ để sau phải hối tiếc!
Phú ông nghe xong, sửng sốt ngây dại, hiểu rõ con vật có nghĩa, không thể giành giật được, đành mang cơm ra về.
Vài hôm sau, Đào Cảnh Long trở về, con chó mừng rỡ ra cửa đón tiếp, hình dáng tiều tụy khôn xiết. Nghe xóm giềng kể lại câu chuyện, Đào Cảnh Long cảm động lắm, ngậm ngùi lấy làm lạ mãi. Anh kiểm tra lại phòng sách, thì khóa cửa không di chuyển, giường chiếu còn y nguyên, đều là nhờ con chó hết sức canh giữ.
Ôi! Con chó là loài súc vật, mà còn biết giữ lòng tiết nghĩa thờ chủ. Dù dùng lời đường mật dụ dỗ, cũng không thể lay chuyển lòng dạ sắt đá của nó. Huống gì con người ăn lộc nhà vua, nếu giữ vững đầy đủ cái lòng tiết nghĩa ấy để đền ơn nước, xông ra đánh giặc, giặc nào chẳng tan; cố sức giữ thành, thành nào chẳng vững…
Than ôi! Sao mà lòng người chẳng còn được như xưa, thói đời đổi thay nhiều dạng? Lúc nước nhà yên vui thì bợ đỡ cầu vinh, lúc cuộc đời rối ren thì trở mặt đổi giọng, bán nước kiếm ăn, theo thời cầu lợi, không còn chút liêm sỉ, thật là quá quắt!
Vì vậy, tôi cho rằng ở đời nhiều kẻ không bằng con Hàn Lư đấy! Nhân ghi lại mẩu chuyện để răn bảo người đời.
(Trích Chuyện con chó có nghĩa của một nhà nghèo, Phạm Quý Thích, in trong Truyện truyền kì Việt Nam, Vũ Ngọc Khánh – Nguyễn Quang Ân sưu tầm, tuyển chọn, NXB Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2023, tr.320 – 332)
Câu 1. Xác định ngôi kể của đoạn trích trên.
Gợi ý: Hãy chú ý cách tác giả xưng hô và miêu tả các nhân vật trong câu chuyện để xác định ngôi kể.
Câu 2. Thời gian câu chuyện diễn ra là vào thời kỳ nào?
A. Đầu đời Lê Chiêu Thống
B. Cuối đời Lê Chiêu Thống
C. Thời Lý
D. Thời Trần
Gợi ý: Tìm thông tin trong đoạn đầu tiên của văn bản để xác định bối cảnh thời gian.
Câu 3. Đoạn trích truyện trên nhân vật nào là nhân vật chính?
A. Đào Cảnh Long
B. Chú chó Hàn Lư
C. Phú ông
D. Nhà vua
Gợi ý: Nhân vật chính thường là người hoặc vật có vai trò quan trọng, chi phối diễn biến câu chuyện.
Câu 4. Chỉ ra lời của nhân vật trong những câu văn sau:
“Anh thường đùa với nó:
– Mày được ta chăm nuôi, mày có chịu dốc sức liều chết vì ta không? Con vật gật đầu, ngoe nguẩy đuôi như tỏ ý nhận lời.”
A. Anh thường đùa với nó
B. Con vật gật đầu, nghoe nguẩy đuôi như tỏ ý nhận lời.
C. Mày được ta chăm nuôi, mày có chịu dốc sức liều chết vì ta không?
D. Mày được ta chăm nuôi, mày có chịu dốc sức liều chết vì ta không? Con vật gật đầu, nghoe nguẩy đuôi như tỏ ý nhận lời.
Gợi ý: Lời của nhân vật là phần được đánh dấu bằng dấu gạch ngang hoặc ngoặc kép.
Câu 5. Đoạn trích được tổ chức theo cốt truyện nào?
A. Lồng ghép, tuyến tính
B. Lắp ghép, tuyến tính
C. Cốt truyện dân gian
D. Tuyến tính, nhân quả
Gợi ý: Hãy xem xét cách câu chuyện được trình bày, liệu có theo thứ tự thời gian hay được kể lồng ghép.
Câu 6. Từ “bất nhân” trong câu “Ta đâu phải là kẻ bất nhân” có nghĩa là gì?
A. Thiếu tình thương
B. Vô cảm, không có lòng thương, độc ác
C. Không có trách nhiệm
D. Không có quyền lực
Gợi ý: Đọc ngữ cảnh câu chuyện và ý nghĩa của từ trong bối cảnh đó.
Câu 7. Chỉ ra và phân tích tác dụng của yếu tố kì ảo được sử dụng trong văn bản.
A. Tạo ra sự sinh động, khiến câu chuyện thêm hấp dẫn, thú vị, tạo hứng thú tăng tính hấp dẫn cho người đọc.
B. Giúp tác giả bộc lộ quan điểm về lòng trung nghĩa.
C. Những tình huống kỳ ảo thường đặt nhân vật vào những thử thách khắc nghiệt, từ đó giúp họ phát triển và nhận thức về bản thân cũng như các giá trị đạo đức.
D. Tất cả các đáp án trên đều đúng
Gợi ý: Hãy xem xét chi tiết kỳ ảo trong câu chuyện và tác dụng của nó.
Câu 8. Xác định chủ đề của văn bản.
A. Sự giàu có của phú ông
B. Thể hiện sự đổi thay của con người trong xã hội
C. Ca ngợi những con người có tấm lòng trung nghĩa, sống quang minh chính đại. Phê phán thói quen cầu lợi và sự giả dối trong xã hội.
D. Một câu chuyện cảm động giữa người và vật.
Gợi ý: Xem xét nội dung chính được nhấn mạnh trong câu chuyện.
Câu 9. Theo em, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì thông qua hình ảnh con chó Hàn Lư?
Gợi ý: Hãy liên hệ hình ảnh con chó và các tình tiết câu chuyện để rút ra thông điệp của tác giả.
Câu 10. Sau khi đọc đoạn trích, em có cảm nhận gì về lòng trung thành trong xã hội hiện đại?
Gợi ý: Hãy nêu cảm nhận cá nhân, liên hệ thực tế và bài học từ câu chuyện.
5 Câu hỏi tự học ở nhà
Câu hỏi 1: Xác định một chi tiết trong văn bản thể hiện rõ nhất phẩm chất trung thành của chú chó Hàn Lư.
Câu hỏi 2: Hãy phân tích ý nghĩa câu nói của chú chó Hàn Lư khi từ chối lời dụ dỗ của phú ông: “Kẻ sĩ trung nghĩa, không vì cùng hay thông mà thay đổi ý chí.”
Câu hỏi 3: Theo em, nhân vật Đào Cảnh Long có xứng đáng được sự trung thành của chú chó Hàn Lư không? Vì sao?
Câu hỏi 4: Hãy nêu ít nhất một bài học từ câu chuyện mà em có thể áp dụng vào cuộc sống hiện tại.
Câu hỏi 5: Từ câu chuyện, em hãy viết một đoạn văn (5-7 câu) thể hiện quan điểm của mình về sự trung thành trong mối quan hệ giữa con người với con người.
Sau khi hoàn thành bài tập, hãy gửi vào gmail: dochieunguvanvn@gmail.com để đội ngũ giáo viên chấm, chữa bài cho bạn.
Tải trọn bộ đề thi đọc hiểu ngay tại đây!
