Phần I. Đọc – hiểu (4.0 điểm)
Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu:
NHỮNG ĐIỀU BÍ ẨN TRONG TẬP TÍNH DI CƯ CỦA CÁC LOÀI CHIM
Hàng trăm tỉ con chim di cư mỗi năm theo chiều bắc nam giữa nơi sinh sản và nơi trú đông cách xa hàng ngàn hoặc thậm chí hàng chục ngàn ki-lô-mét giống như một phép lạ của cuộc sống. […]
Tại sao đàn chim di cư lại bay theo đội hình chữ V?
Hằng năm cứ vào mùa đông, nhiều loài chim lại kéo nhau bay về phương nam để tránh rét và tìm kiếm thêm thức ăn. Thú vị ở chỗ, nhiều loài chim như nhạn, ngỗng trời,… có tập tính bay đội hình chữ V. Vậy nguyên nhân nào khiến những loài chim lại sử dụng đội hình bay như thế?
Các nhà khoa học Anh đã tìm ra câu trả lời sau khi tiến hành thực nghiệm trên mười bốn con cò đen đầu hói bằng cách đeo thiết bị để xác định vị trí đường bay, tốc độ và nhịp cánh của mỗi chú cò.
Đội hình chữ V được xem là đội hình tối ưu về mặt khí động lực học, con chim bay ở đầu mũi tên hay hình chữ V thường là chim đầu đàn và khoẻ hơn hẳn những con phía sau. Khi bay theo đội hình như vậy, các chú chim thường tận dụng luồng không khí đi qua đôi cánh của chúng bao gồm: luồng khí hướng lên (có lợi) từ phía dưới lên mép sau của đôi cánh giữ cho chúng ở trên không trung mà không phải quạt cánh vất vả và luồng không khí hướng xuống (không có lợi) từ phía trên đến mép sau đôi cánh. Khi bay, con chim dẫn đầu vỗ cánh làm cho không khí hai bên cánh chuyển động, luồng khí này truyền ra phía sau. Những con chim bay phía sau sẽ nhận luồng khí có lợi từ con đầu đàn và giảm thiểu luồng khí hướng xuống bất lợi nhằm hạn chế việc hao tốn sức lực trong suốt thời gian dài. Đó là mục đích chính của đội hình bay chữ V: “Những con chim bay sau chỉ đơn giản cảm nhận được đâu là vị trí của luồng không khí hướng lên và đâu là vị trí của luồng không khí hướng xuống. Từ đó, chúng sẽ xác định được vị trí thích hợp để không phải mất nhiều sức lực khi bay”. Nhờ sự liên kết khí động lực học này mà hiếm có con chim nào phải rời đàn vì kiệt sức, nếu con đầu đàn không còn sức thì lập tức sẽ có một con to khoẻ khác thay thế ngay.
Theo một nghiên cứu năm 2001, những con bồ nông trắng khi bay theo đội hình chữ V có nhịp tim và nhịp vỗ cánh thấp hơn 14% khi chúng bay một mình. Nghiên cứu từ những năm 1970 cho thấy, khi bay thành đàn, chim có thể bay nhanh hơn khi bay đơn độc đến 71% nên con chim đầu đàn phải có sức khoẻ và ý chí cao hơn những con chim còn lại.
Ngoài ra, việc bay theo đội hình chữ V còn giúp đàn chim giữ liên lạc tốt hơn vì những con chim bay sau dễ dàng nhìn thấy những con chim phía trước. Điều này giúp chúng không bị lạc đàn mỗi khi chim đầu đàn ra tín hiệu dừng lại để nghỉ, tìm thức ăn hoặc đổi hướng bay.
Con người cũng có thể học cách bay theo đội hình chữ V của loài chim vì tiết kiệm được năng lượng khi bay theo đội hình, hình thức này khá phổ biến với cả phi công dân sự và quân sự. Tờ báo chuyên công bố kết quả của những nghiên cứu mới nhất – Nây-chơ (Nature) cho biết: “Bằng cách giữ đầu mũi cánh trong vùng xoáy của máy bay phía trước, mỗi chiếc bay sau có thể tiết kiệm tối đa 18% lượng nhiên liệu.”
(Theo 1001 thắc mắc: Sự thực có phải chim di cư là do chúng sợ lạnh?, https://tienphong.vn, ngày 17/3/2022, Đỗ Hợp tổng hợp)
Câu 1 (0,5 điểm). Phương thức biểu đạt chính của văn bản là gì?
Gợi ý: Văn bản chủ yếu cung cấp thông tin và giải thích một hiện tượng tự nhiên.
Câu 2 (0,5 điểm). Mục đích chính của văn bản trên là gì? Câu văn nào sau đây nêu lên vấn đề chính được giải thích trong văn bản?
Gợi ý: Tìm câu văn thể hiện mục đích giải thích hiện tượng trong tự nhiên.
Câu 3 (1,0 điểm). Đoạn văn: “Đội hình chữ V được xem là đội hình tối ưu … nếu con đầu đàn không còn sức thì lập tức sẽ có một con to khoẻ khác thay thế ngay.” được tổ chức theo cách nào? Dấu hiệu nhận diện là gì?
Gợi ý: Xem xét cấu trúc đoạn văn, có phải là diễn dịch, quy nạp, hay song hành.
Câu 4 (1,0 điểm). Nêu tác dụng của hình ảnh được sử dụng trong văn bản.
Gợi ý: Hình ảnh trong văn bản có vai trò minh họa và làm rõ nội dung được thuyết minh.
Câu 5 (1,0 điểm). Các loài chim di cư trên thế giới đang đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng. Em hãy viết đoạn văn khoảng 7 – 10 dòng để nêu giải pháp bảo tồn các loài chim di cư trước nguy cơ tuyệt chủng.
Gợi ý: Trình bày các biện pháp thiết thực, cụ thể từ công ước quốc tế đến việc nâng cao nhận thức cá nhân.
5 câu hỏi bài tập về nhà
Câu 1. Tại sao đội hình chữ V được xem là đội hình tối ưu khi các loài chim di cư bay đường dài?
Câu 2. Theo văn bản, làm thế nào để đàn chim có thể duy trì đội hình chữ V ổn định trong suốt hành trình?
Câu 3. Con người có thể học được điều gì từ tập tính bay theo đội hình chữ V của loài chim?
Câu 4. Tại sao các loài chim di cư lại đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng?
Câu 5. Viết một đoạn văn (khoảng 7-10 dòng) nêu ý nghĩa của việc bảo vệ các loài chim di cư đối với môi trường tự nhiên và hệ sinh thái.
Sau khi hoàn thành bài tập, hãy gửi vào gmail: dochieunguvanvn@gmail.com để đội ngũ giáo viên chấm, chữa bài cho bạn.
Tải trọn bộ đề thi đọc hiểu ngay tại đây!
