Đọc đoạn trích:
Tôi nhớ lúc đó là một chiều đông. Cha đón hai chị em tôi về nhà. Trên xe, chúng tôi bật đĩa rock của nhóm Gạt Tàn Đầy. Đến bài “Đám cưới chuột” cả ba chúng tôi đều hát theo. Đột nhiên cha tấp xe vào lề đường, bật volume hết cỡ rung cả sàn chiếc xe còi, ba cha con vỗ nhịp vào vô lăng, vào thành xe, ầm ĩ: “Ai mang cá đến cho con mèo hoang tàn ác, ai mang cá đến cho con mèo hoang say mềm”…
Mẹ tôi bình luận, lại “sáng kiến ngoại trình” rồi! Mẹ chỉ chế giễu một cách hài hước thế thôi. Cha tôi có “lập trình” với “lên kế hoạch” gì đâu, mà cũng chẳng là sáng kiến, chỉ là “ngoại trình” thôi. Nói như bà ngoại có vẻ đúng hơn: Bố tụi nhỏ phồng phồng tẹt tẹt, vui buồn cũng chuyển hướng bất ngờ, như chuyển động Brown!
Sáng kiến ngoại trình phải là những gì nảy sinh bất ngờ, vượt khỏi sự lập trình có sẵn. Như chuyện khoa học giả tưởng người ta tạo ra con rô bốt thông minh, nhưng không ngờ nó có thể… biết yêu chẳng hạn, và gây khó xử cho người tạo ra nó!
Như ông Kim Ngọc, khi đang là Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phú chẳng hạn. Trong một đường ray được lập trình sẵn của nền kinh tế bao cấp, ruộng đất đương nhiên là phải tập thể hóa. Ông lại nảy ra “sáng kiến ngoại trình” là khoán hộ, khởi đầu cho sự đổi mới phù hợp với quy luật khách quan, mang lại hạnh phúc cho đất nước thời kỳ đổi mới sau này.
[…]
Tất nhiên sẽ là khó khăn gian khổ. Là bao nhiêu hệ lụy phải trả giá. Nhưng, lịch sử luôn ghi nhận những trí tuệ và trái tim cao thượng. Bí thư Kim Ngọc ngày xưa bị kỷ luật vì dám nói khác làm khác, thì ngày nay nhiều ngôi trường mang tên ông, và sẽ có thêm nhiều đường phố mang tên ông. Nếu cuộc sống cứ ao tù phẳng lặng, con người cứ đồng phục tư duy, thì đất nước sẽ không người nối người đi lên như ngày nay.
Khoan nói đến những sáng kiến ngoại trình, chỉ là một chút “ngoại trình” không “sáng kiến”, chỉ là một phút ngẫu hứng của cha tôi thôi, mà chiều đông hôm ấy cũng dường như ấm áp hơn, gần gũi và yêu thương hơn.
Các bạn bây giờ hay nói là phải refresh bản thân thường xuyên, phải làm mới mình mỗi ngày. Cuộc sống đang mong chờ những đột phá và sáng tạo để làm ăn với thiên hạ, để ra biển lớn. Cá tính đang được khích lệ. Những phút ngẫu hứng tự nhiên có thể sẽ là “refresh” để đi xa hơn. Nhưng cũng cần phải biết phân biệt cá tính và quái tính, như câu chuyện con cua thường bò ngang. Một hôm có nàng cua trông thấy một con cua bò dọc. Nàng thấy chàng ta “độc đáo” quá, “cá tính” quá, bèn đem lòng yêu. Hôm sau không thấy chàng ta bò dọc nữa, hỏi thì chàng ta trả lời tỉnh rụi: Có phải hôm nào tui cũng say rượu như thế đâu!
(Trích Sáng kiến ngoại trình, theo Một chú bé và một người cha, Đoàn Công Lê Huy, NXB Kim Đồng, 2016, tr. 97-101)
Thực hiện các yêu cầu:
Câu 1. Người viết đã lí giải thế nào là “sáng kiến ngoại trình”?
Câu 2. Theo đoạn trích, sáng kiến của Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc là gì?
Câu 3. Anh/Chị hãy phân biệt “cá tính” với “quái tính”.
Câu 4. Từ đoạn trích trên, anh/chị hãy rút ra bài học về cách viết bài văn nghị luận sao cho thuyết phục.
Câu 5. Từ đoạn trích thuộc phần Đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ), trình bày suy nghĩ của anh/chị về tầm quan trọng của việc rèn luyện tư duy sáng tạo trong học tập cũng như trong cuộc sống.
