Đọc hiểu thơ: Khi mẹ vắng nhà (Trần Đăng Khoa)

Bài thơ có sự kết hợp của các phương thức tự sự, miêu tả và biểu cảm.

Các từ: luộc, giã, thổi, nhổ, quét, thuộc kiểu từ loại động từ. Những từ ngữ ấy nhằm miêu tả những hoạt động cụ thể mà em đã làm, khi mẹ vắng nhà: luộc khoai, giả gạo, nấu cơm, nhổ cỏ vườn, quét sân và cổng. Qua đó, biểu hiện sự chăm chỉ, siêng năng và lòng hiếu thảo của em đối với mẹ.

Những từ ngữ miêu tả hình ảnh người mẹ:

– Hoạt động: sớm mẹ về, buổi mẹ về, trưa mẹ về, chiều mẹ về, ngày đêm khó nhọc.

– Lời nói: dạo này ngoan thế!

– Hình dáng: áo bạc màu, đầu nắng cháy tóc.

Những lúc mẹ vắng nhà, con đã làm rất nhiều việc để đỡ đần, giúp đỡ mẹ. Con luộc khoai, giã gạo, nấu cơm, nhổ cỏ vườn, quét sân và cổng, như muốn đem đến cho mẹ cảm giác vui tươi, bớt đi phần nào những nhọc nhằn, vất vả trong công việc đồng áng suốt ngày của mẹ. Chính mẹ cảm nhận rõ tình cảm đó, và dành cho con lời khen ngợi: Mẹ bảo em: Dạo này ngoan thế. Thế nhưng, bài thơ lại kết thúc bằng dòng thơ thoạt đọc lên có vẻ lạ lùng: Con chưa ngoan, chưa ngoan!. Từ chưa ngoan lặp lại hai lần, gợi hình dung về cái lắc đầu dễ thương của con trước lời khen của mẹ nhưng cũng có thể hiểu là lời con khẽ nhắc với lòng mình. So với muôn nỗi nhọc nhằn, vất vả của mẹ, những việc con làm được còn quá ư ít ỏi, nhỏ bé. Bởi thế, con tự cảm thấy: chưa ngoan, chưa ngoan. Nghĩ được thế, chứng tỏ tình yêu con dành cho mẹ, lớn rộng và sâu sắc đến nhường nào.

Về nội dung, cần theo các ý chính sau:

+ Giới thiệu nhan để bài thơ và tên tác giả, nêu cảm xúc chung về bài thơ.

+ Khổ thơ đầu mở ra những việc làm cụ thể mà em giúp đỡ mẹ. Năm dòng thơ, cùng một kiểu cấu trúc câu và dày đặc các động từ gợi ra sự chăm chỉ, siêng năng của em: luộc khoai, giã gạo, thổi cơm, nhổ cỏ vườn, quét sân và quét cổng. Ta hình dung được sự đáng yêu và những hoạt động nhanh nhẹn, thoăn thoắt của em và chị gái đã làm, trong trạng thái phấn chấn, vui tươi…

+ Khổ thơ thứ hai, cũng gồm năm dòng thơ, tạo ra một sự đối ứng nhịp nhàng với khổ thơ đầu. Vẫn chung một kiểu cấu trúc câu, chỉ khác nhau ở từng thời điểm, và hàng loạt những tính từ gợi tả thành quả từng việc làm của em: khoai chín, gạo trắng tinh, cơm dẻo ngon, cổng nhà sạch sẽ. Ta cảm nhận được nỗi mừng vui tíu tít của em khi kể ra từng việc, từng việc em đã làm giúp mẹ.Giỏ quà tặngGiá sách

+ Khổ thơ cuối, lời đối thoại được đưa vào rất khéo léo. Trước lời khen của mẹ, em vội vàng, rối rít. Không mẹ ơi! Con đã ngoan đâu. Em cảm thấy chưa ngoan bởi em cảm nhận được biết bao vất vả, nhọc nhằn của mẹ. Áo mẹ bạc màu mưa gió. Đầu mẹ tóc cháy nắng. Sự thực, em đã làm được rất nhiều việc cho mẹ mà vẫn tự cảm thấy mình chưa ngoan. Điều ấy thể hiện một ý thức sâu sắc về tình yêu dành cho mẹ của em mà có lẽ, không phải ai, ở độ tuổi ấy cũng được như thế.

+ Bài thơ được kết cấu theo trình tự thời gian, sử dụng nhiều thủ pháp nghệ thuật quen thuộc như phép đối xứng, liệt kê, điệp ngữ gợi tả chân thực và cảm động tình yêu thương, lòng hiếu thảo của con dành cho mẹ.

+ Nếu biết bài thơ được sáng tác khi Trần Đăng Khoa mới là một cậu bé chín tuổi, người đọc càng cảm phục và yêu quý hơn hình tượng em, như là hiện thân của chính tác giả trong bài thơ này.Giỏ quà tặngMua sản phẩm bán chạy nhất